शेअर बाजारात थेट गुंतवणूक करण्याऐवजी अनेक गुंतवणूकदार म्युच्युअल फंड्स आणि एक्स्चेंज ट्रेडेड फंड्स (ETFs) मध्ये गुंतवणूक करणे पसंत करतात. दोन्ही पर्याय गुंतवणूकदारांना विविध शेअर्स, बॉन्ड्स, आणि इतर मालमत्ता प्रकारांमध्ये गुंतवणूक करायला मदत करतात. या लेखात म्युच्युअल फंड्स आणि ETFs म्हणजे काय, त्यांचे कार्य, फायदे आणि तोटे याविषयी माहिती घेऊ.

१. म्युच्युअल फंड्स (Mutual Funds)

म्युच्युअल फंड म्हणजे काय?
म्युच्युअल फंड एक सामूहिक गुंतवणूक योजना आहे, जिथे अनेक गुंतवणूकदारांचा पैसा एकत्र करून तो शेअर्स, बॉन्ड्स, आणि इतर वित्तीय साधनांमध्ये गुंतवला जातो. म्युच्युअल फंड्स मॅनेजर किंवा फंड हाऊस यांच्याकडून व्यवस्थित व्यवस्थापित केले जातात. फंड मॅनेजर विविध शेअर्स किंवा बॉन्ड्समध्ये गुंतवणूक करून अधिक नफा मिळवण्याचा प्रयत्न करतो.

म्युच्युअल फंड्सचे प्रकार:

• इक्विटी फंड्स: प्रमुखतः शेअर्समध्ये गुंतवणूक करतात.
• बॉन्ड/डेट फंड्स: मुख्यतः बॉन्ड्स आणि सरकारी सिक्युरिटीजमध्ये गुंतवणूक करतात.
• हायब्रिड फंड्स: इक्विटी आणि डेट दोन्हीमध्ये गुंतवणूक करतात.
• इंडेक्स फंड्स: ठराविक इंडेक्स (उदा. निफ्टी ५०) ट्रॅक करतात.

फायदे:

• व्यवस्थापन: तज्ञ फंड मॅनेजरद्वारे गुंतवणूक केली जाते, ज्यामुळे नवशिक्या गुंतवणूकदारांसाठी सोयीचे असते.
• विविधता: म्युच्युअल फंड्समध्ये विविध क्षेत्रांतील कंपन्यांमध्ये गुंतवणूक होते, ज्यामुळे जोखीम कमी होते.
• कमीत कमी गुंतवणूक: कमी रक्कमेतही SIP (Systematic Investment Plan) द्वारे गुंतवणूक करता येते.

तोटे:

• व्यवस्थापन फी: फंड व्यवस्थापनासाठी फंड हाऊसला शुल्क द्यावे लागते.
• लिक्विडिटी कमी: काही म्युच्युअल फंड्सची विक्री सहज आणि त्वरित करता येत नाही.

२. एक्स्चेंज ट्रेडेड फंड्स (ETFs)

ETFs म्हणजे काय?
ETFs म्हणजे एक्स्चेंज ट्रेडेड फंड्स, जे म्युच्युअल फंड्ससारखेच असतात, पण ते शेअर बाजारात सूचीबद्ध असतात. याचा अर्थ ETFs ची खरेदी आणि विक्री शेअर बाजारात थेट करू शकतो. ETFs चे मूल्य बाजारातील मागणी-पुरवठ्यावर अवलंबून असते आणि ते दिवसातील व्यवहारांदरम्यान बदलत राहते.

ETFs चे प्रकार:

• इंडेक्स ETFs: ठराविक इंडेक्ससारख्या (उदा. निफ्टी, सेंसेक्स) कामगिरीचे अनुसरण करतात.
• कमोडिटी ETFs: सोने, चांदी यासारख्या वस्तूंचे अनुकरण करतात.
• सेक्टर-आधारित ETFs: विशिष्ट क्षेत्रातील (जसे की तंत्रज्ञान, ऊर्जा) कंपन्यांचे शेअर्सचे समूह.

फायदे:

• लिक्विडिटी: ETFs चा व्यवहार शेअर बाजारात थेट होत असल्याने ते विकणे आणि खरेदी करणे सोपे असते.
• कमी शुल्क: ETFs व्यवस्थापनासाठी कमी फी आकारली जाते, कारण त्यात सक्रिय व्यवस्थापन नाही.
• विविधता: विशिष्ट इंडेक्स किंवा मालमत्ता वर्गाशी संबंधित गुंतवणूक प्रदान करतात.

तोटे:

• मार्केट फ्लक्चुएशन: बाजारातील त्वरित बदलांमुळे ETFs च्या किमतीत जास्त चढउतार होऊ शकतो.
• लहान गुंतवणूकदारांसाठी नफ्यात कमी: कमी रक्कमेत ETF खरेदी करताना व्यवहार शुल्कामुळे एकूण नफा कमी होऊ शकतो.

म्युच्युअल फंड्स आणि ETFs मधील फरक

निष्कर्ष

म्युच्युअल फंड्स आणि ETFs हे दोन्ही गुंतवणुकीचे पर्याय आपल्या गरजेनुसार निवडता येतात. म्युच्युअल फंड्स नवशिक्या आणि स्थिरता शोधणाऱ्यांसाठी उत्तम असतात, तर ETFs अनुभवी गुंतवणूकदारांसाठी अधिक उपयुक्त आहेत, ज्यांना थेट बाजारात व्यवहार करण्याची सोय हवी असते.